- yüzyılın eşiğinde, insanlık tarihinin en büyük zihinsel sıçramasıyla karşı karşıyayız: Yapay zekâ. Bilgisayarın, internetin, akıllı telefonların ötesinde; artık bizzat devletin, toplumu yöneten aklın yapay zekâ ile şekillendiği bir zaman dilimindeyiz. Bugün tahayyül ettiğimiz şey bir ütopya değil, gelişen teknolojinin kaçınılmaz bir sonucu. Eğer Türkiye Cumhuriyeti, yapay zekâ ile yönetilseydi, nasıl bir yapıda olurdu? Devletin karar süreçleri, adalet anlayışı, eğitim sistemi, ekonomi politikaları, dış ilişkileri, hatta dini yapısı nasıl dönüşürdü? Bu sorulara, salt teknoloji odaklı değil, hikmet ve insaniyet merkezli bir vizyonla ele alacağız.
Devletin Merkezinde Veri ve Ahlâk Olurdu.
Yapay zekâ ile yönetilen bir devlette kararlar artık sadece sezgisel değil, istatistiksel olurdu. Milyonlarca vatandaşın sağlık, eğitim, tüketim, ulaşım ve güvenlik verileri gerçek zamanlı analiz edilir; bu analizler temelinde toplumun ihtiyaç haritası anlık olarak güncellenirdi. Devletin refleksi, artık olaylardan sonra değil; olaylardan önce harekete geçerdi. Ancak buradaki en kritik mesele şudur: Veri varsa, ahlâk da olmak zorundadır. Aksi halde yapay zekâ, sadece teknik bir otokrasi üretir.
Bu yüzden yapay zekânın dayandığı veri sistemlerini, adalet ve hikmet ilkeleriyle donatmak gerek. Veriler sadece vatandaşın davranışını değil, toplumun vicdanını da yansıtmalıdır. Devlet, vatandaşı yalnızca bir kimlik numarasıyla değil, ahlaki ve sosyokültürel bağlamıyla tanımlamalıdır.
Bürokrasi Değil, Kodokrasi ile Yeni Yönetim Anlayışı
Klasik bürokrasi, hantal yapısıyla kararları yavaşlatan, halkla yönetim arasına mesafe koyan bir yapıydı. Yapay zekâ destekli yönetim modelinde ise bürokrasi yerini kodokrasiye bırakırdı. Her vatandaş için oluşturulan dijital vatandaş profili, sağlık geçmişinden eğitim başarısına, mesleki yeterliliklerinden sosyal yardımlara kadar her alanda yönetime rehber olurdu. Evrak trafiği, belge bekleme, dosya kaybolması gibi problemler tarihe karışırdı.
Yasama süreci de dönüşürdü. Yeni yasa teklifleri, yapay zekâ sistemine yüklenir; bu sistem, teklifin toplumsal, ekonomik, kültürel ve çevresel etkilerini senaryolar halinde analiz ederdi. Bu analiz, milletvekillerine sunularak kanıta dayalı karar verme süreci işletilirdi. Bu, duygusal değil; akılcı ve toplumsal faydaya dayalı bir meclis anlayışının temelini oluştururdu.
Algoritmik Adalet ve Şeffaflık ile Ekonomide Devrim
Yapay zekâ ile yönetilen bir Türkiye’de ekonomi; veriye dayalı, önleyici, kapsayıcı ve fırsat eşitliği sağlayan bir yapıya kavuşurdu. Devlet, anlık harcama davranışlarını, vergi beyanlarını, banka hareketlerini, kira sözleşmelerini entegre eden bir sistem kurarak vergi kaçağını sıfıra indirirdi.
Kamu ihaleleri, yapay zekâ destekli puanlama sistemiyle liyakate göre dağıtılırdı. Yolsuzluk, kayırmacılık, israf gibi problemler verinin şeffaflığında yok olurdu. Asgari ücret, bölgesel geçim endeksine göre ayarlanır; emekli maaşları, bireysel katkı ve ihtiyaç temelli belirlenirdi. Yapay zekâ, işsizlik oranlarını, istihdam potansiyelini ve sektör bazlı arz-talep dengelerini dinamik şekilde takip eder, buna göre iş gücü yönlendirmeleri yapardı.
Sosyal yardımlar, “oy karşılığı yardım” değil; tam hedefli sosyal devlet anlayışı ile, ihtiyaç sahiplerinin hesaplarına otomatik aktarılırdı. Bu da sosyal adaleti bir söylem olmaktan çıkarıp, uygulamanın merkezine taşırdı.
Her Çocuğa Kişiselleştirilmiş Öğretim
Mevcut eğitim sistemi, herkesi aynı kalıba sokan, bireysel farklılıkları göz ardı eden bir yapıya sahip. Yapay zekâ destekli eğitim sistemi ise tam tersine, kişiselleştirilmiş öğretim modelini esas alırdı. Her öğrencinin öğrenme tipi, zekâ haritası, ilgi alanları, psikolojik durumu analiz edilerek ona özel bir müfredat oluşturulurdu.
YZ destekli bir sistemde öğretmenler, sadece bilgi aktaran değil, öğrencilerin duygusal ve zihinsel gelişimini izleyen birer rehber olurdu. Sınav sistemleri bile dinamikleşirdi. Aynı sınav herkese değil; her şahsın seviyesine göre sorular üretir, başarıyı sadece sayısıyla değil, ilerleme oranı ve öğrenme kalıcılığıyla ölçerdi.
Bu sistem, sadece akademik başarıyı değil; aynı zamanda ahlaki duruşu, sorumluluk bilincini, dijital farkındalığı ve empati gücünü de ölçerdi.
Kodlarla Gelen Şeffaf Adalet
Türkiye’nin en temel sorunlarından biri, adalete olan güvendeki kırılmadır. Yapay zekâ ile yönetilen bir adalet sisteminde, yargı süreci hızlanır, hatalar minimuma iner, kararlar şeffaflaşırdı. Deliller, kamera kayıtları, ses analizleri, geçmiş karar örüntüleri yapay zekâ ile anında analiz edilirdi.
Yapay zekâ yargıcı destekler; ancak son kararı verecek olan insan hâkimin vicdanı olurdu. Bu sistemde, aynı suça farklı cezaların verilmesi gibi çelişkili kararlar ortadan kalkar; eşitlik ilkesi somutlaşırdı. Mahkeme kararları kamuya açık, neden-sonuç ilişkisiyle raporlanmış, erişilebilir ve denetlenebilir olurdu.
Dış Politika: Dijital Satranç Üstadı
Yapay zekâ, diplomasi alanında da devrim yaratırdı. Her ülkenin iç dinamiklerini, liderlerinin karar alma alışkanlıklarını, kamuoyunun nabzını anlık analiz eden bir sistem ile dış politika yürütülürdü. Türkiye artık krizlere tepki veren değil; krizleri öngören, yönlendiren ve fırsata çeviren bir devlet olurdu.
Yapay zekâ, Türkiye’nin dış ticaret ilişkilerini optimize eder, yeni pazarları analiz eder, anlaşmaların risk ve fırsatlarını milimetrik hesaplarla sunardı. Büyükelçilikler, yapay zekâ destekli analizlerle karar alan diplomatik üsler haline gelirdi.
Diyanet ve Maneviyatı Kodun Hikmetiyle Buluşturmak.
Yapay zekâ soğuktur, ama insan sıcaktır. Teknoloji vardır, ama hikmet olmazsa zulme dönüşür. Bu noktada Diyanet İşleri Başkanlığı’nın rolü hayati olurdu. Din hizmetleri, yapay zekâ ile entegre çalışır; bölgelerin dini hassasiyet analizleri yapılır, ihtiyaç haritaları çıkarılır, buna uygun eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri yürütülürdü.
Aynı zamanda yapay zekâ, dijital platformlarda dinî bilgi kirliliğini temizleyen, yanlış yorumlara karşı anlık uyarı sistemleri geliştiren dijital bir iman bekçisi olurdu. Kur’an-ı Kerim’in anlam katmanlarını dilsel analizlerle açan, hadislerin sahihlik derecelerini senet zincirleriyle kontrol eden sistemler inşa edilirdi.
Milli Güvenlik ve Siber Egemenlik
Emniyet güçleri, ordu, istihbarat ve siber güvenlik birimleri artık veriyle hareket ederdi. Sınır güvenliği, insansız kara ve hava araçlarıyla, yapay zekâ destekli radar sistemleriyle sağlanırdı. Terörist faaliyetler daha düşünce aşamasındayken sosyal medya analizleri, finansal hareketler ve dijital izler aracılığıyla tespit edilirdi.
Siber saldırılara karşı otonom savunma sistemleri kurulurdu. Yapay zekâ, hem savunma hem de siber taarruz kapasitesine sahip bir dijital ordu oluştururdu. Milli güvenlik artık sadece toprakla değil, veriyle korunurdu.
Kültür, Sanat ve Toplumsal Değerler
Yapay zekâ sadece teknik bir yardımcı değil; toplumun kültürel kodlarını analiz eden, değişen değerleri doğru okuyan bir sosyolog gibi çalışırdı. Hangi dizilerin toplumu nasıl etkilediği, hangi müzik türlerinin hangi psikolojik yönelimleri beslediği, hangi sosyal medya trendlerinin çocuklar üzerindeki tesiri gibi binlerce gösterge anlık analiz edilir ve kültür politikaları buna göre şekillendirilirdi.
Toplumda yalnızlaşma, dijital bağımlılık, kimlik bunalımları gibi meseleler, veriyle erkenden tespit edilir, önleyici sosyal projeler geliştirilirdi.
Sonuç: Kodlarla Kurulan Değil, Hikmetle Yükselen Devlet
Yapay zekâ ile yönetilen bir Türkiye, sadece teknik olarak güçlü değil; ahlaki, sosyal ve entelektüel olarak da öncü olurdu. Bu modelde hedef, insanı robotlaştırmak değil; robotları insana hizmet ettiren bir zeka inşasıdır.
Bu vizyon, sadece bir teknolojik tasarım değil; Türkiye’nin medeniyet birikimiyle birleşen bir gelecek planıdır. Devletin zekâsı arttıkça, halkın mutluluğu, refahı ve umudu da artacaktır. Biz eğer kodu hikmetle yazarsak, tarih bizi bir teknoloji mucizesi olarak değil, ahlaki bir inkılap olarak hatırlayacaktır.
“Türkiye, dijital çağda sadece yaşayan değil; çağı yöneten, aklıyla yükselen, vicdanıyla inşa eden bir ülke olarak doğacak.”
Saygılarımla
Taşkın Koçak