Yapay Zekâ T.C. Adalet Bakanlığı’nı Nasıl Yönetirdi?
Değerli dostlar,
Bugün sizlerle biraz zihin jimnastiği yapacağız. Konumuz çok kritik, çok derin ve aslında hepimizin hayatını doğrudan etkileyen bir yapı: T.C. Adalet Bakanlığı. Peki, bu bakanlık yapay zekâ (YZ) tarafından yönetilseydi ne olurdu? Daha doğrusu, nasıl olurdu? Hadi oturalım, bir kahve içimi süresince bunu konuşalım. Hem felsefesine inelim, hem sistematiğini kuralım.
Adaletin Ağır İşleyen Çarkları
Türkiye’de ve dünyada adalet sistemleri yavaş, hantal ve çoğu zaman insaf ile adalet arasındaki çizgide bocalıyor. Hakimlerin takdir yetkisi bazen kişisel görüşle, bazen siyasal iklimle, bazen de medyanın baskısıyla gölgeleniyor.
Dava dosyaları raflarda çürüyor. UYAP sistemine veri giriliyor ama karar verme süreçlerinde hâlâ binlerce insan faktörü var. Hakimler hata yapabiliyor, savcılar dosya yetiştiremiyor, avukatlar adil temsilde zorlanıyor.
Peki yapay zekâ işin içine girseydi?
Yapay Zekâ Destekli Hakim ve Savcı Asistanları
Diyelim ki bir ceza davası açıldı. YZ, suçun unsurlarını, delil durumunu, benzer emsal kararları saniyeler içinde tarayarak savcıya otomatik iddianame taslağı öneriyor.
Hakim YZ destekli sistemde, tarafların beyanlarını, sunulan delilleri ve geçmiş davaları anlık analiz ediyor. Hangi kararların hangi sonuçları doğuracağı konusunda bir “karar simülasyonu” alıyor.
Adeta hakimin vicdan terazisinin bir kefesinde yapay zekâ var. Ama dikkat! Kararı yine insan verir. Çünkü adalet yalnızca algoritma işi değildir; bir ruh, bir insaf işidir.
Ama algoritmalarla insan hataları minimize edilir. Mahkeme salonlarında artık “dosya kayboldu” ya da “dava 7 yıl sürdü” gibi cümleler tarihe karışır.
Hapishaneler: Dijital Takip, Rehabilitasyon ve Risk Analizi
Cezaevleri, sadece suçluları barındırmak için değil, onları topluma yeniden kazandırmak için vardır. Ancak mevcut sistemde “infaz” daha çok ceza gibi, ıslah değil.
YZ burada devreye girer:
• Hükümlülerin davranışları sürekli izlenir.
• Sosyal ilişkileri, eğitim talepleri ve psikolojik gelişimleri analiz edilir.
• Kişiye özel rehabilitasyon programları oluşturulur.
• Tahliye sonrası tekrar suç işleme olasılığı yapay zekâ tarafından % olarak tahmin edilir.
Yani tahliye kararları artık “günü doldu” mantığıyla değil, “topluma yeniden kazandırma başarı puanı” ile verilir.
Adli Tıp ve Delil Analizi: 3 Dakikada Tanı, 5 Dakikada Adalet
Bir cinayet işlendi. Olay yerine gelen ekip, kan lekesi, parmak izi, telefon sinyali, kamera görüntüsü… Hepsi toplanıyor. Eskiden bunların analizleri haftalar alırdı.
YZ destekli Adli Tıp sistemi ise bunu anında işler.
Delilin sahte olup olmadığı, failin kim olabileceği, olayın nasıl geliştiği 3D modellemeyle saniyeler içinde oluşturulur.
Hani dizilerde CSI gibi sistemler var ya, işte onun gerçek versiyonu.
Yargıda Erişim: Her Vatandaşın Elinin Altında Bir Dijital Avukat
Her vatandaşa kendi YZ destekli “hukuk danışmanı” verilir.
Uygulama üzerinden girilen sorunlara göre:
• Dava açmak için gereken belgeleri oluşturur,
• Hangi mahkemeye başvurmanız gerektiğini söyler,
• Süreci nasıl takip edeceğinizi anlatır.
Yani artık bir vatandaş “hukuk bilmiyorum” bahanesine sığınmaz. Çünkü yapay zekâ, onun adına anayasa, yasa ve yönetmelikleri analiz eder.
Adalete erişim artık zenginlerin değil, herkesin hakkıdır.
5. İcra ve İflas Sisteminde Tam Otomasyon
Şimdi sıkı durun… Türkiye’de milyonlarca kişi icralık. Ama süreçler hantal, takip zor, borçlular kayboluyor, alacaklılar mahvoluyor.
YZ burada tam otomasyon sağlar:
• Ödeme gücüne göre taksit planı çıkarır.
• Varlıklarını analiz eder.
• Borçlu ile alacaklı arasında dijital uzlaşma yapar.
• Gerekirse icra memurunun gitmesine gerek kalmadan sanal haciz işlemlerini başlatır.
Yani “devlet” değil, “veri” sizi takip eder. Ama adilce. Hem borçlunun, hem alacaklının hakkını koruyarak.
Yargı Etiği ve Tarafsızlık, Yapay Zekâyla Şeffaflık
Hakimin verdiği kararlarda ırk, cinsiyet, siyasi eğilim, sosyal sınıf gibi unsurların etkili olup olmadığı sistematik olarak ölçülür.
YZ, yüz binlerce karar arasında taraflılık izi arar.
Eğer bir hâkimin kararlarında belirli bir yönelme çıkarsa sistem otomatik uyarı verir.
Yani artık “tarafsız” olma durumu bir etik söylem değil, sayısal olarak kanıtlanabilir bir unsur olur.
Ceza Politikaları ve Yapay Zekâ ile Veri Temelli Yasalar
Kanunlar yazılırken “duygu” değil, “veri” temel alınır. Hangi suçlarda hangi cezaların ne kadar caydırıcı olduğu, suçun yaş, bölge, ekonomik durum ile ilişkisi analiz edilir.
Örneğin:
Uyuşturucu kullanımı en çok hangi yaşlarda başlıyor?
Hangi ceza türü bu davranışı azaltıyor?
Eğitimle desteklenirse suç oranı ne kadar düşer?
YZ, yasa yapıcıların önüne bunları grafik grafik koyar.
Yani artık yasa “masa başında” değil, “veri başında” yazılır.
Uluslararası Adalet ve Siber Suçlarla Mücadele
Siber suçlar artık bir ülkenin değil, dünyanın sorunu.
Türkiye sınırları içinde bir suç işleniyor ama fail Filipinler’de, sunucu Almanya’da.
YZ destekli blockchain tabanlı delil yönetimi ve uluslararası işbirliği ağları ile bu suçların izi anında sürülür.
Interpol, Europol ve Türk adli makamları aynı platformda konuşur.
Peki Ya Riskler?
Buraya kadar her şey güzel. Ama “tahta kılıcı olan robot” gibi değil mi bu işler? Yani “adalet” gibi yüce bir kavramı makinelere mi bırakacağız?
İşte burada insan yine merkezdedir.
YZ, bir araçtır; kararın sahibi değil, destekçisidir.
Yani yapay zekâ vicdanı temsil edemez, ama vicdana veri sağlar.
Aksi halde sistem, Çin’deki gibi otoriter bir gözetim devletine dönüşür. Bizim idealimiz ise adil, hızlı, şeffaf ve insan onurunu koruyan bir yargı sistemidir.
Son Söz: Adaletin Kodunu Yazmak
Adaletin terazisi, yapay zekâ ile daha dengeli çalışır.
Çünkü hata az olur, hesap verilebilirlik artar.
Ama unutmamalıyız ki, kodu kim yazarsa, sistem onun vicdanıyla çalışır.
Bu yüzden hukukçular, yazılımcılar ve etik uzmanlar omuz omuza verip “yapay zekâlı bir adalet sistemi” değil, “insan ruhuna hizmet eden bir dijital yargı reformu” inşa etmelidir.
Kıymetli dostlar, biz Taşkın Koçak olarak hep şunu söylüyoruz:
Teknoloji tarafsız değildir; hangi niyetle kullanırsan o yöne döner.
Yapay zekâyı adaletin hizmetine verirsek, o da merhametin, hakkın ve insanlığın tarafında duracaktır.
Kalın sağlıcakla.
Taşkın Koçak