Eğitim dediğimiz şey sadece bilgi aktarmak değildir. Hepimiz biliyoruz ki sınıfta öğretmen, yalnızca ders anlatan biri değil; aynı zamanda yol gösteren, ilham veren, aynı zamanda anne-baba şefkatiyle yaklaşan bir insandır. Çocukların gözlerinin içine bakarak onların moralini anlayan, bir cümlesiyle motivasyon aşılayan öğretmen, aslında sınıfın lideridir.
Ama bugün başka bir soru ile karşı karşıyayız: “Sınıfların gerçek lideri bundan sonra kim olacak? Öğretmen mi, yoksa yapay zekâ mı?”
Öğretmenin Asırlık Görevi
Yüzyıllar boyunca insanlık öğretmenle nefes aldı, öğretmenle yol buldu. Sokrates öğrencilerine doğruyu ezberletmedi, düşündürttü. Medreselerde hocalar sadece ilim öğretmedi, aynı zamanda hikmeti aktardı. Bizim coğrafyamızda da köy okullarında, şehir liselerinde, üniversite kürsülerinde öğretmen hep aynı rolü üstlendi: bilgiyle beraber insanlığı taşımak.
Öğretmen, öğrencinin gözünde sadece bir ders anlatıcısı değil, bir örnek, bir modeldi. Hâlâ da öyle.
Yapay Zekânın Sınıfa Girişi
Bugün ise sınıflara yepyeni bir misafir giriyor: yapay zekâ.
Artık bir yazılım öğrencinin seviyesini ölçebiliyor, ona özel ders programı hazırlayabiliyor, ödevlerini kontrol edip geri bildirim verebiliyor. Kimi uygulamalar öğretmenin işini kolaylaştırıyor, kimisi ise doğrudan öğretmenin yerini alabilecekmiş gibi görünüyor.
Ve bu noktada sorumuz biraz daha derinleşiyor: Gerçekten liderlik kime ait olacak?
Yapay Zekânın Artıları
Hakkını vermek lazım. Yapay zekâ bazı konularda gerçekten etkileyici:
- Öğrenciyi birebir tanıyor, hızına ve seviyesine göre kişisel içerik hazırlıyor.
- 7/24 açık. Gece üçte bile sorularınızı yanıtlıyor.
- Objektif. Önyargısı, yorgunluğu yok.
- Büyük verilerle çalışıyor; milyonlarca öğrenciden elde ettiği analizlerle eğitim sistemine ışık tutabiliyor.
Eksik Yanları
Ama bütün bunlara rağmen yapay zekânın yapamadığı şeyler var.
- Öğrencinin gözünden kaygıyı, mutsuzluğu, merakı okuyamıyor.
- Kültür, ahlak, değer dediğimiz şeyleri aktaracak bir duygusu yok.
- Rol model olamıyor. “İnsan nasıl yaşar?” sorusuna cevap veremiyor.
- En önemlisi, ahlaki bir sorumluluk taşımıyor. Ona ne veri verirseniz onu işliyor.
Peki, bir gün YZ bu eksik yanlarını giderebilir mi? Bunun olacağını söylenilirim fakat bunun için 3-5 yıl gibi bir zaman ihtiyaç var. Bu olsa da yine de bir öğretmen olmalı ve çocuğun bilgi sürecinin nereye gittiğini ölçmeli.
Rekabet Değil, Ortaklık
Mesele aslında “öğretmen mi, yapay zekâ mı?” sorusundan çok, “öğretmen ile yapay zekâ nasıl birlikte çalışacak?” sorusudur.
Benim kanaatim şu: Geleceğin sınıfında yapay zekâ öğretmenin yardımcısı olacak. Ödevleri kontrol edecek, eksikleri tespit edecek, raporlar çıkaracak. Öğretmen ise asıl işini yapacak: öğrenciye ilham vermek, değerleri öğretmek, hayatın anlamını göstermek.
Liderlik, veriyi işleyenden değil; hikmet üreten insandan çıkacak.
Geleceğe Dair Senaryolar
- Yapay zekâ ağırlıklı eğitim: Öğretmen arka planda kalabilir.
- Hibrit model: En güçlü ihtimal. Öğretmen ve yapay zekâ yan yana.
- Öğretmensiz eğitim: Distopik bir senaryo; öğrenciyi makineleştirmekten başka işe yaramaz.
İnsanın Yerini Hiçbir Şey Alamaz
İslam, bize insanın eşyanın isimlerini öğrenen ve öğreten bir varlık olduğunu söyler. Yani insan, yalnızca öğrenen değil, aynı zamanda öğreten, rehberlik eden bir varlıktır. Bu yüzden melekler secde etti, bu yüzden insan farklı bir mertebede duruyor.
Yapay zekâ bilgi verebilir ama anlam veremez. Bilgi yükler ama hikmet öğretemez. Öğretmen ise tam da bunu yapar: Bilgiyi hikmete, bilgiyi yaşama dönüştürür.
Son Söz
Evet, yapay zekâ sınıflara girdi, artık hayatımızın içinde. Ama bu durum öğretmenin misyonunu küçültmüyor, tam tersine daha da kıymetli hale getiriyor. Çünkü çocukların geleceğe hazırlanmasında en büyük farkı, hâlâ insan dokunuşu yaratıyor.
Kısacası, sınıfların lideri algoritmalar değil; öğretmenler olmaya devam edecek. Yapay zekâ ise onların en güçlü yardımcısı olacak.
Saygılarımla
Taşkın Koçak